(मी हॅनोवर शहरात एका सिनियर केअर होममध्ये रेसिडेंट सायकॉलॉजीस्ट म्हणून गेली पावणेदोन वर्ष जॉब करत आहे आणि माझ्या तेथील अनुभवांवर डायरी लिहिते आहे. आज खूप गॅपनंतर हा भाग लिहिते आहे.)

जगात काहीही होवो, मात्र काहीजण जणूकाही अमरपट्टा घेऊनच जन्माला आले आहेत, असंच वाटत असतं आपल्याला, त्यामुळे त्यांच्या मृत्यूचा धक्का खूपच जोरात बसतो आणि तो पचवायला अवघड जाते..  त्यातल्याच एक म्हणजे हाई. आज्जी.. (खरे नाव माहिती संरक्षण नियमानुसार सांगता  येत नसल्याने इनिशिअल्सने संबोधले आहे.) ह्या हाई. आज्जी म्हणजेच  बाहुलीवाल्या आज्जी. त्यांचा उल्लेख मी मागे डायरीच्या एका भागात केलेला आहे. ज्या परवा हे जग सोडून अचानकपणे निघून गेल्या.

पावणेदोन वर्षांपूर्वी माझ्या डायरीच्या १७व्या भागात मी ह्या आज्जींचे वर्णन केले होते, ते असे:
****************************************
आयसोलेटेड रूम्समध्ये गेल्याने भीतीदायक फीलिंग आल्याचे दोन किस्से तर सांगून झालेले आहेतच, आज
नॉन आयसोलेटेड रूममधल्या एका आज्जींची गोष्ट सांगते, ज्यांच्या रुममध्ये जाताच मला भीती वाटली, कारण त्यांच्या रूमचा दरवाजा उघडताच मला दिसल्या बाहुल्याच बाहुल्या! लहानपणापासून पाहिलेल्या सिनेमांमधून अशा बाहुल्यांचे कनेक्शन ब्लॅक मॅजिकशी जोडले गेलेले पाहिल्याने साहजिकच भीती वाटली.

कारण त्यांच्या रूममध्ये शिरताच दाराजवळच्या कॉर्नरला हॅरी पॉटर मॅजिकल मूव्ही सिरीजमध्ये दिसणारा त्याच्या झाडूसारखा झाडू टांगलेला होता. कॉर्नरला जॅकेट्स आणि ड्रेसेस टांगून ठेवण्यासाठी बनवलेल्या फळीच्यावरही एक कोट सूट घातलेला बाहुला, अगदी जिवंत वाटेल असा उभा होता.. ह्या आज्जी ब्लॅक-मॅजिकवाल्या तर नाहीत? अशी शंका आली मला. एकदम चर्रर्रर्र झालं हृदयात.. आल्या पावली परत जावं, असं वाटायला लागलेलं होतं, पण असं बरं दिसणार नाही, हे लक्षात येऊन नाईलाजाने रूममध्ये गेले. शिवाय मनाला हेही समजवलं की आपण हे सगळं मानत नाही, तर घाबरण्याचं काय कारण? आपण एखाद्या घरात नसून संस्थेच्या एका रूममध्ये आहोत आणि या रूममध्ये दररोज क्लिनिंग स्टाफही येतच असतो. काही आक्षेपार्ह असतं तर एव्हाना सर्वांना कळलंच असतं.

"तुम्हाला बाहुल्या जमवण्याचा छंद आहे का?" असं विचारलं असता आज्जींनी हसून सांगितलं, "हो" आणि त्यांचा हा छंद माहिती असल्याने इतर काही आज्जींनी त्यांच्याकडच्याही बाहुल्या त्यांना भेट दिल्या आहेत, असं त्यांनी सांगितलं. त्यांच्या रूममध्ये इतक्या निरनिराळ्या प्रकारच्या बाहुल्या दिसल्या की त्यांना अक्षरशः ठेवायला जागा नाही. शोकेसमध्ये, टेबलवर आणि त्यांच्या बेडवरही कॉर्नरला लावून ठेवलेल्या आहेत. त्या कोणत्याही बाहुल्या त्यांना फेकून द्याव्याश्या वाटलेल्या दिसत नाहीत. आज्जी एकदम साध्या आणि फ्रेंडली होत्या, पण त्यांची रूम मात्र विचित्र वाटली मला खरोखरच.

जर्मन लोकांच्या काटेकोर स्वच्छ स्वभावाला अपवाद त्यांची रूम होती. बाहुल्यांशिवायही बाकी बराच पसारा होता खोलीत. एका बॉक्समध्ये घड्या न घालताच कोंबलेले भरपूर कपडे, टेबलवर मासिकं, वर्तमानपात्रांचा पसारा, असं सगळं होतं.

अशा विचित्र रूममध्ये राहणाऱ्या आज्जी दिसायला आणि बोलायला मात्र अतिशय साध्या होत्या.
व्हीलचेअरवर पूर्णपणे अवलंबून असलेल्या आज्जींच्या डोळ्यातील भाव लहान मुलांप्रमाणे निरागस होते.

आजारपणातून आलेलं थुलथूलीत जाडपण, हसऱ्या आणि गोड, स्वतःच्या बाहुल्यांच्या विश्वात रमलेल्या..त्यांचा चेहरा एकदम ओळखीचा वाटला मला. पाहिल्याबरोबर आठवलं, त्या कायम फिरत असायच्या आणि त्यामुळे मी त्यांना येता-जाता बघितलेलं होतं. भेटायला गेल्यावर त्या भरभरून बोलायला लागलेल्या होत्या, अतिशय फ्रेंडली आणि वेलकमिंग होत्या.

त्यांच्याशी बोलल्यावर समजलं की त्यांना 5 मुली असून त्या नवऱ्यापासून अनेक वर्षांपासून सेपरेटेड आहेत. गेल्या अनेक वर्षांपासून त्यांच्यात बऱ्याच डिसॅबीलिटीज असल्याने त्यांना नोकरी वगैरे काही कधीच करता आलेली नाही.

गेल्या कित्येक वर्षात त्यांना त्यांच्या मुली भेटायलाही आलेल्या नाहीत आणि त्यांचा स्वतःचाही मुलींशी काही कॉन्टॅक्ट नाही. मधूनच विचित्र आणि मधूनच नॉर्मल असं वेगळंच फीलिंग मला त्यांच्या रूममध्ये येत होतं आणि त्या काय बोलतायत, त्यावरून माझं लक्ष सतत विचलित होत होतं.

दिसतं आणि आपल्याला वाटतं तसंच काही सगळं नसतं असं मनात घोकत मी शक्य तितकं नॉर्मल राहण्याचा आणि त्या काय सांगत आहेत, ते समजून घेण्याचा प्रयत्न केला आणि तिकडून लवकर बाहेर पडण्याची संधी शोधून पटकन बाहेर पडले. ह्या आज्जी मोस्टली रूमबाहेरच आपल्या व्हीलचेअरवरून फिरत असल्याने आणि आमची आता नीट ओळख झालेली असल्याने आम्ही बाहेरच गप्पा मारतो. पुन्हा त्यांच्या रूममध्ये जाण्याची आणि गप्पा मारण्याची गरज मला अजूनतरी पडलेली नाही.

अशाप्रकारे मी तीन वेगवेगळ्या प्रकारच्या भीतीदायक अनुभवांना सामोरी गेलेय.

~सखी जयचंदर/सकीना वागदरीकर
२३.०४.२०२०

********************************************
आज पावणेदोन वर्षानंतर ह्या आज्जींच्या सानिध्यात नियमितपणे येत होते.  फ्लोअर्स वर राउंडला गेल्यावर जवळपास दररोज बोलणं झाल्याने त्यांच्यासोबत खूप घट्ट ऋणानुबंध निर्माण झाले होते.

गेली काही महिने कोरोनाचे रुग्ण कमी व्हायला लागल्याने पूर्ववत होत असलेली परिस्थिती अचानक पुन्हा कोरोनाबाधितांची संख्या वाढल्याने तणावपूर्ण झालेली असतांनाच आमच्या संस्थेतही काही पॉझिटिव्ह रुग्ण आढळले, त्यात ह्याही आज्जी निघाल्या. त्यांनी तब्येतीच्या काही कारणाने कोरोना प्रतिबंधक लसीकरण केलेले नव्हते.

सर्व पॉझिटिव्ह तसेच निगेटिव्ह असले तरीही आत्ता पॉझिटिव्ह आहेत अशांच्या संपर्कातल्या सर्वांना कॉरंटाइन मध्ये ठेवलेले असतांना मी त्यांच्याशी प्रत्यक्ष भेटता येत नसल्याने रोज फोनवरून संवाद साधते. त्यामुळे या आज्जींशीही मी फोनवरून बोलायचे.

कोरोना पॉझिटिव्ह झाल्यानंतर पहिले दोन दिवस त्यांना काहीच त्रास होत नव्हता. त्या म्हणाल्या, मला काहीही जाणवतही नाहीये. मात्र दुसऱ्या दिवशी पहाटे अचानकच त्यांना श्वासही घ्यायला त्रास व्हायला लागला, म्हणून त्यांना हॉस्पिटलमध्ये दाखल करण्यात आले आणि ऑक्सिजन सपोर्टवर ठेवण्यात आले. 

त्यांची परिस्थिती त्याच दिवशी इतकी खालावली की त्या आता परत येणार नाहीत, अशी माहिती समजली.. हृदयात एकदम चर्रर्रर्र झाले आणि मन भूतकाळात गेले..

ह्या आज्जींच्या रूमसमोरच एक नव्वदीच्या पुढच्या आज्जी राहतात, त्या आजारी पडून बेड रिडन झाल्या, की ह्या हाई. आज्जी त्यांच्यासाठी प्रार्थना करत आणि त्या बऱ्या होऊन पुन्हा व्हीलचेअरवर बसायला लागल्या की मला सांगत, मी देवाशी भांडले, त्यांना आजारी पाडल्याबद्दल आणि देवाला धमकी दिली, त्यांना लवकर बरे करा, नाहीतर काही खैर नाही,  अशी. 

ते आठवून मी त्यांच्यासाठी रोज प्रार्थना करत होते. मनात कुठेतरी एक आशा होती, की त्या परत येतील.. पण....

परवा त्या हे जग सोडून गेल्या.. वयाच्या जवळपास सत्तरीत असलेल्या ह्या आज्जी तशा फिट असल्याने त्या इतक्या लवकर हे जग सोडून जातील, असं वाटलंच नव्हतं.

रोज त्या व्हीलचेअरवर बसलेल्या दिसत. कायम हसऱ्या, फ्रेश, टीव्हीवर कायम काही जुने जर्मन क्लासिक्स त्यांच्या व्हीसीआरवरून प्ले करणाऱ्या, बडबड्या, सगळ्या फ्लोअर वर काय काय सुरू आहे, याची डोळे, कान, सतत उघडे ठेवून असल्याने बारीक माहिती असणाऱ्या आणि ती मला आणि इतरही एम्प्लॉईजना सांगणाऱ्या, 5 मुलं असूनही त्यातल्या सर्वांशी काहीशा कौटुंबिक कारणाने संवाद बंद झाल्याने अधूनमधून ती सल व्यक्त करणाऱ्या, मग मी त्यांच्या मुलांपैकी एका मुलीचे ती कुठे जॉब करते, त्याची त्यांच्याकडेच चौकशी करून तिच्या कामाच्या ठिकाणी कॉल करून त्यांना तिच्याशी कनेक्ट करून दिल्यावर कित्येक वर्षांनंतर लेकीशी बोलायला मिळाल्याने खूप खुश होऊन मला स्वतःच्या हाताने विणलेले आणि आता तब्येत जाड झाल्याने वापरता येत नसल्याने आठवण म्हणून जपून ठेवलेले सुंदर स्वेटर मला भेट देणाऱ्या आणि माझ्याशी अतिशय गोड असे नाते निर्माण झालेल्या ह्या आज्जी गेल्याने मला सतत अश्रू अनावर होत आहेत.  त्या हॉस्पिटलमध्ये ऍडमिट झाल्यापासून रोज मी ते घालून बसत होते. त्या गेल्याचे समजल्यानंतर ते स्वेटर घातल्याने मला जास्त त्रास होतोय, हे लक्षात येऊन  मी ते आता घालायचे बंद करून कपाटात ठेवून दिलेय.

असेच मागच्या हिवाळ्यात त्यांनी मला त्यांच्या मुलांचे अनेक वर्षे जपून ठेवलेले अतिशय चांगल्या स्थितीत असलेले दोन स्टॉकिंग्ज माझ्या मुलाला वापरायला दिले होते. मुलं फार पटापट मोठी होतात ना, त्यामुळे नवीन विकत घेलेलेले कपडे जास्त दिवस त्यांना बसत नाहीत आणि  ते खूप चांगल्या स्थितीत असल्याने फेकायचीही इच्छा होत नाही. मग असेच जवळच्या, प्रेमाच्या माणसाला भेट दिले जातात. त्यातले हे इतकी वर्षे जपलेले त्यांनी मला दिले, त्यामुळे माझे मन भरून आले एकदम..

दोन महिन्यांपूर्वी त्यांच्या टीव्हीचा स्पीकर अचानकपणे बंद पडला आणि टेक्निशियनने चेक करूनही तो पुन्हा सुरू होईना, म्हणून त्यांना कंपनीकडून हेडफोन्स देण्यात आले. पण त्यामुळे त्यांना बेडवर पडून रात्री टीव्ही बघणे जमत नव्हते. कारण त्या हेडफोन्सची वायर तितकी लांब नव्हती. नवीन टीव्ही घेण्याची त्यांची ऐपत नव्हती म्हणून त्यांनी भाड्याने स्पीकर्स आणायचे ठरवले, पण त्यासाठी एका या आणि अशा कामासाठी नेमलेल्या एम्प्लॉईसोबत शॉपमध्ये जाणे काही ना काही कारणाने त्यांचे जमत नव्हते.

माझ्याकडे एक असा स्पीकर होता आणि त्याचा मी विशेष वापर करत नसल्याने मी त्यांना तो दिला. त्या हे जग सोडून जाण्याच्या दोन महिने आधी माझ्याकडून त्यांना हा छोटासा आनंद देता आला, याचं समाधान वाटतं..

ह्या आज्जींसोबत खूप छान आठवणी आहेत. त्यातली एक म्हणजे आम्ही एक जर्मन खेळ काहीवेळा एकत्र खेळलो होतो. त्याचे जर्मन नाव "मेन्श एर्गेरे दिश निश्त"ज्याचा उल्लेख मी डायरीच्या एका भागात केलेला होता.  ज्याचा अर्थ, 'माणसा, चिडू नकोस.. ' सोंगट्या टाकून पुढे पुढे जाऊन ध्येय गाठायचे असा साधा सोपा खेळ. तो खेळत असतांना, त्यांच्या फेव्हरमध्ये सोंगट्या नाही पडल्या, की त्या आभाळाकडे बघून म्हणायच्या, अहो 'पपा तुम्ही मला मदत करायचे सोडून काय झोपा काढताय? उठा, आणि मला मदत करा आणि मग त्यांच्या फेव्हरमध्ये सोंगट्या पडल्या, की म्हणत, उठले माझे 'पपा आणि आले धावून माझ्या मदतीला. आणि मग खुदूखुदू हसत.

अशा या संवेदनशील, विनोदी, बदबड्या आणि गोड आज्जींशिवाय संस्था ही कल्पनाच सहन होत नाहीये.

त्या आता वर आभाळात आपल्या 'पपांसोबत  खुदूखुदू हसत "मेन्श एर्गेरे दिश निश्त" खेळत असतील का?

सकीना वागदरीकर-जयचंदर
०२.१२.२०२१
आत्तापर्यंतचे सर्व भाग एकत्रितपणे वाचण्यासाठी ब्लॉग लिंक:
https://sakhi-sajani.blogspot.com