आमच्या लहानपणी बाळाच्या प्राणी जगताची सफर ही चिऊ काऊच्या गोष्टीने सुरू व्हायची. घरात किंवा आजूबाजूला मोती कुत्रा, मांजर, हम्मा गाय हे सगळे प्रत्यक्षात दिसायचे म्हणून किंवा मग पुस्तकं, टीव्ही या माध्यमातून आमच्या आयुष्यात शिरायचे. पुढे वाघोबा, सिंह, मगर, लांडगे अशांचीही एन्ट्री व्हायची. याशिवाय पाली, झुरळं असे नावडते प्राणी पण कितीही नकोसे असले तरी घरात असायचेच. गाढव पण असायचे, प्रत्येकाचा स्वभाव आणि त्यांच्या गोष्टी या बरोबर डोक्यात असायच्या. लबाड कोल्हा, करकोचा, ससुला, कासव, मासोळ्या या सगळ्यांच्या आपापल्या कहाण्या हा आमच्या लहानपणाचा अविभाज्य भाग होता.
शाळा कॉलेजात जसं इंग्रजी साहित्य वाचत गेले...."वीपिंग विलो"बद्दल एक विचित्र आत्मीयता, फॅसिनेशन वाटत गेलं. फुलांचे अश्रु ढाळणारे झाड! अर्थातच तेव्हा हे झाड फक्त चित्रातच पाहिलं होतं.
शीर्षक वाचून तुम्ही म्हणाल, "आता हे काय नवीन? दुर्योधन कुठे? कपबशा कुठे? काय संबंध? लिहिणारीचं डोकं जागेवर आहे की नाही?" बरोब्बर ओळखले ना मनातले विचार? पण आहे, संबंध आहे. आणि बऱ्याच जणी लेख वाचल्यानंतर माझ्याशी कदाचित सहमतही होतील.
कडक हिवाळ्यानंतर येणार वसंत ऋतू नेहमीच चैतन्य घेवून येतो. यावर्षी तर या चैतन्याची मनाला फारच गरज होती. सुदैवाने ही चैतन्याची उधळण शोधायला फार लांब जायचे नव्हते. आमच्या काउंटीतल्या निसर्गप्रेमी आणि उदार कुटुंबाच्या द्र्ष्टेपणामुळे ४८ एकराचे रान मौल्यवान निसर्गठेवा म्हणून जपले गेले आहे. दिड्शे वर्षांपेक्षाही जास्त काळ कसलीही मानवी ढवळाढवळ न झालेले रान - ओल्ड ग्रोथ फोरेस्ट . १८५७ मध्ये जॉन मेल्तझर यांनी शेती करण्यासाठी १६० एकराची जागा खरेदी केली. पुढे त्यात त्याच्या मुलाने आणि नातवाने भर घालून जागेची मालकी २८० एकरापर्यंत विस्तारली.
रवींद्रनाथांची नायिका : बिनोदिनी
पश्चिम बंगालबद्दल प्रचंड, प्रचंड आकर्षण वाटतं त्याची मुख्य कारणं म्हणजे रामकृष्ण परमहंस, विवेकानंद, दक्षिणेश्वरी , रवींद्रनाथ टागोर व शांति निकेतन ... मी मागच्या जन्मी बंगाली होते बहुतेकं !
पहिलीत असताना वडिलांना विचारले 'प्यार' म्हणजे काय , तेव्हा ते 'कुठे ऐकलेसं गं , कुठे ऐकलेसं गं' करून घाबरून उठून गेले. 'प्यार'मध्ये एवढं घाबरण्यासारखं काये बरं , ते स्वतः एवढे गाणे ऐकायचे मगं मला न कळले तर काय नवल.... पण हा विचार करायला आणि दोनचार दिवस गाणी बंद करून अपराधी वाटून घ्यायला ते काही आजकालचे पालक नव्हते. ते गाणे ऐकत राहिले मी 'शिकत' राहिले. 'प्यार'चा रस्ता दिलापर्यंत जाणारच , शास्त्र असतं ते. त्यामुळे दुसरीपर्यंत मला 'दिला'बद्दल कळलं. यावेळेस मी आईकडे गेले व दिलाची चौकशी केली. त्यावेळी ती बावचळली असेलही पण तिने तसे दाखविले नाही. ती सगळ्या गोष्टींना 'भक्तप्रल्हाद वळण ' द्यायची.
पिया तोरा कैसा SS अभिमान म्हणताना शुभाजी दुसऱ्या 'कैसा' ला अशी सुरेल , गंभीर तान घेतात की तो अभिमान आणि त्याचं वैयर्थ सुद्धा समान क्षणात शून्य होतात. खरंच एक चित्र स्वतःला सहस्र शब्दात व्यक्त करत असेल तर एक गाणं सहस्र भावनांना मुक्त करत असेल, वाट करून देत असेल असं म्हणायला हरकत नसावी. संगीत अशी निर्मिती आहे ती दुसऱ्या अशा निर्मितीला वाट करते , जिचे अस्तित्व आत आहे हे माहितीही नसतं. ओह असही वाटू शकते का मला , कुठले प्रतल आहे हे..... असं काहीसं.
तू पाणी द्यावंस अशी माझी अपेक्षा नव्हतीच कधी..
बाहेर फोफावून वाढणाऱ्या मला तू तुझ्या बागेत रूजवलंस तरी
आभाळातून पाणी येतं आणि त्यावर वाढत राहणं हेच माझ्या जगात मला ठाऊक होतं त्या आधीहि लाखो वर्ष..
पण तू....
माझं एखादं पान जरी वाळलं तरी कोमेजतेस
येता जाता पाहत असतेस मला काही होतंय का
उन्हं उतरतात त्या खिडकीतून माझ्याकडे बघत राहतेस
माझ्या अंगावर फुलणारी फुलं तुझ्या नजरेत हसू फुलवतात
माझ्या पानांवरुन हात फिरवत राहतेस
मला जणू वाटतं कोणीतरी बोलतंय माझ्याशी
खूप काही सांगावं वाटतं
पण नाही सांगू शकत मी
मी न्याहाळत राहतो तुला
इतकी कशी तू वेडी...
गेली कित्येक वर्ष पाहतोय मी तुला
श्रीहरी स्तोत्रम् ऐकून आलेली विचारमौक्तिकं ललितामध्ये ओवण्याचा प्रयत्न केला आहे.
************
तूच नारायणा ,कधी गळ्यात पुष्पहार घालून बसतोस आणि मी तुला हरी हरी म्हणून हाका मारते आणि तू 'ओ ' तर देत नाहीसच पण सर्पमाळ व रूद्राक्षाने सुशोभित होऊन येतोस. मगं मला वाटते की हा आशु-तोष तर नक्की ऐकेल.. मला कधी कळणार की तुम्ही एकच आहात.
