What if तुम्हाला 15 वर्षांचे असताना घर सोडून, जग सोडून पळून जावंसं वाटतं, what if अगदी लहान असल्यापासून बापाने वारंवार तुम्हाला अत्यंत हीन शाप दिला आहे, ज्याच्यापासूनही तुम्हाला पळायचं आहे?
What if शाळेत असताना तुम्ही खूप बुद्धिमान असता आणि एका घटनेनंतर कोमात जाता, जागे झाल्यावर तुम्ही लिहिण्या वाचण्याबरोबर, इच्छा आकांक्षा, नाती, वासना सगळं काही विसरून जवळजवळ विरक्त होता आणि मांजराची भाषा समजू लागता?
What if तुम्ही तारुण्याच्या उंबरठ्यावर असताना तुमची प्रिय व्यक्ती गमावून बसता आणि वीसेक वर्षांनंतरही त्याच काळात अडकलेले राहता?
आज इस्टोनियात वास्त्लापाएव (Vastlapäev) १ आहे. ख्रिसमसइतकीच उत्सुकता इथे असते ती फेब्रुवारीतल्या 'वास्त्लापाएव' ची. सण निमित्तमात्र, वर्षभर या दिवसाची वाट बघितली जाते ती लुशलुशीत, मुरांब्याने भरलेले 'वास्त्लाकुक्केल' (Vastlakukkel) २ खाण्यासाठी. आमच्या घरात या क्रिम भरलेल्या पावांना 'कुक्केल' असं प्रेमाचं नाव आहे. खरंतर फेब्रुवारी महिना म्हणजे हिमवृष्टी, बर्फाचा जोर. कधी कधी हिमवादळंसुद्धा. पण निसरडे बर्फाळ रस्ते तुडवत गल्लीतल्या बेकर्यांमधले कुक्केल चाखण्याची मजा काही औरच.
एके रात्री उशिरा चित्रपट बघून मॉल मधून बाहेर पडलो. गाडीतून रस्त्यापलीकडची झाडं पूर्ण आणि नीट दिसत होती. दोन मिनिटं कळलंच नाही काय बघतोय आणि मग मन थाऱ्यावर आलं तेव्हा जाणवलं काय पाहिलं. ऊंचंच उंच झाडांवर चांदण्या लगडल्या होत्या. अगदी बहरलेल्या. झुंबरा सारख्या. अंधारात उजळून निघालेल्या. सगळी झाडं सोहळा साजरा करत होती. त्यांच्या आगमनाचा आणि असण्याचा. मी भान हरपून आणि मागे वळून बघत राहिले.
.
नुकताच म्हणजे ३ डिसेंबर रोजी दुपारी पुण्यात स.प महाविद्यालयाच्या मैदानावर गीता पाठ महायज्ञ झाला. दहा हजाराहून जास्त लोकांनी एका सुरात, एका लयीत गीतेच्या अठरा अध्यायांचे पारायण केले. त्याबद्दलचे माझे चार शब्द.
(एखाद्या धक्कादायक घटनेनंतर मनात त्या अनुभवाची एक भीती बसते, त्याला PTSD (post traumatic stress disorder) म्हणतात.)
----------------
आपण केलेल्या गोष्टी/चांगलेचुंगले / मेहनतीने केलेल्या पाककृती विसरून जाणारा किंवा 'रिप्लेस मेमरी' असणाऱ्या नवरा असलेल्या मैत्रिणींना समर्पित....
एकदा मी घंटाभर गॅस जवळ तोंड लाल करून 'लखनवी बिर्याणी' केली होती, नवरा आल्यावर 'आज भाजीपोळी नाही का' म्हणाला. तेव्हापासूनच काही आयडिया हाताशी ठेवल्यात... फक्त मुलींसाठी.
आमच्या घरामागच्याच रस्त्यावर एक भाजीचं दुकान आहे. आम्ही नेहमी जातो त्यामुळे तो मालक ओळखीचा झाला आहे. त्याच्याकडे उत्तम क्वालिटीची भाजी मिळते, शिवाय ड्राय फ्रुट्स, घरगुती काही पदार्थ, काही रेडिमेड सलाड हेही असतात. मूळचा तुर्कीये मधला पण इथेच वाढलेला, प्रचंड उत्साही चेहऱ्याच्या त्याच्याशी भाजी घेण्यापलीकडे पण गप्पा मारल्या जातात. पहाटे तीन पासून तो कामाला लागतो. आता नेहमीचे ग्राहक म्हणून असेल, शेजारी म्हणून असेल तो बरेचदा भाजी सोबत अजून काहीतरी असंच जास्तीचं देतो. त्यातून शनिवारी गेलो तर हमखास, कारण रविवारी दुकान बंद असतं.
इथे आल्यापासून ते अगदी मागच्या चार वर्षांपर्यंत, मला इथल्या आवडणाऱ्या गोष्टींमध्ये अग्रस्थानी होत्या इथे मिळणाऱ्या सुट्ट्या. अर्थात आपल्यासारख्याच बाकीच्याही लोकांना भरपूर सुट्ट्या असतात आणि त्यामुळे कामं अडू शकतात असंही बरेचदा झालं आणि तेव्हा वैताग सुद्धा झाला. मग पालक म्हणून सुट्ट्यांची उपलब्धता बघता आवडीचं पारडं अजून जड झालं आणि मग आता किंडर गार्टन, शाळा या सुट्ट्या बघितल्यानंतर, ते अनुभवत असताना ते पारडं पुन्हा कुठे बसवायचं असा प्रश्नही अधून मधून पडला. जर्मनीतल्या सुट्ट्या - फायदे आणि तोटे हा अगदी सपट परिवार महाचर्चेचा विषय होऊ शकतो असे अनेक अनुभव जमा होत गेले.
असा असून असून किती उन्हाळा असेल? आपल्या सारखा कडक उन्हाळा थोडीच असेल तिकडे, कारण मध्य युरोप म्हणजे मुख्य थंडी, हिवाळा, बर्फ हेच पहिले डोक्यात येतं. मध्यपुर्वेकडचे देश, आखाती देश इथल्या त्रासदायक उन्हाळ्याबद्दल आपण ऐकलेलं असतं, पण युरोपात येताना आवर्जून करायच्या खरेदीत नेहमीच हिवाळी कपडे, थर्मल्स हे आघाडीवर असतात. थोडे दिवस उन्हाळा असला तरी 'आपल्याला' एवढा काही वाटणार नाही, सवय असते तशी असं वाटू शकतं. भारतात चोवीस तास डोक्यावर फिरणारे पंखे इतके सवयीचे असतात, की त्यांना आपण गृहीत धरलेलं असतं. शिवाय कुलर, एसी सगळंच असतं आणि इथे त्यातलं काहीच नसतं.